Stelt u zich eens voor: u heeft te kampen met een chronische darmaandoening en het kan zomaar zijn dat u plotseling naar het toilet moet. Heel dringend, ophouden is eigenlijk geen optie. Het zweet breekt u uit, want u staat in de binnenstad van Arnhem en er is nergens een toilet te bekennen. De aloude V&D is niet meer en het centrale plein en winkelstraat zijn niet voorzien van een openbare toiletvoorziening. Op uw vraag aan een winkelmedewerkster van de plaatselijke boekhandel of u even gebruik mag maken van het toilet volgt een negatief antwoord, want zomaar van het toilet gebruik maken: dat is toch asociaal? Wat nu, de tijd dringt …
In Rotterdam werd onlangs de ‘Zeiknota’ aangenomen
Vergis u niet, voor een op de negen Nederlanders is dit scenario dagelijkse praktijk. Volgens de Maag Lever Darm Stichting kampen circa twee miljoen mensen met buikklachten. Tijdens de bijeenkomst Waar is het openbaar toilet, georganiseerd door de stichting en patiëntenorganisaties, werd aan de hand van het verhaal van Tineke Markus, directeur van de Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging Nederland, pijnlijk duidelijk wat het gemis van een openbaar toilet voor heel veel Nederlanders betekent. Patiëntenpasjes die toegang moeten geven tot ieder toilet en een app die een overzicht geeft waar het dichtstbijzijnde
openbaar toilet zich bevindt ten spijt, miljoenen Nederlanders mijden binnensteden om te voorkomen dat ze in een scenario terechtkomen waar ongemak, schaamte en onzekerheid hoogtij vieren. En het zijn niet alleen buikpatiënten, ook ouderen, zwangere vrouwen en kinderen hebben baat bij een schone, toegankelijke toiletvoorziening. En geef ze eens ongelijk.
De uitzondering: ‘Zeiknota’
Toch rust er een stevig taboe op het onderwerp. En gebeurt er in de meeste steden al decennialang helemaal niets op het gebied van openbare toiletvoorzieningen. Gemeenten investeren er niet in, commerciële partijen die er een businessmodel in zagen waren snel weer weg en horeca- en winkelexploitanten zien het als een overlastpost. Hoe normaal we het vinden dat ieder plein is voorzien van een prullenbak, hoe abnormaal we het vinden dat een openbaar toilet ook een onmisbaar onderdeel van onze openbare ruimte is. Uitzonderingen daargelaten: in Rotterdam werd onlangs de ‘Zeiknota’ aangenomen. Daarin is opgenomen dat de stad de komende vier jaar geld vrijmaakt voor de aanschaf en onderhoud van genderneutrale toiletunits.
Deze toiletten zijn gratis toegankelijk en worden automatisch gereinigd. De kosten zijn nog niet helder, de aanbestedingsprocedure loopt. Maar de keuze van de stad is in de Nederlandse praktijk bijzonder: ze wil gastvrij zijn, haar bewoners en toeristen faciliteren. In Rotterdam zien ze openbare toiletten als een sociale voorziening. En ja, dat kost geld. Hetzelfde geldt in Utrecht. Daar investeert de gemeente in openbare toiletvoorzieningen in parken en bij fietsenstallingen. Ook daar is gastvrijheid van de stad de belangrijkste incentive.
In het buitenland
Ecorys deed een vergelijkend literatuuronderzoek naar de openbare toiletvoorzieningen in andere landen. En daaruit blijkt onder andere dat Parijs goed scoort. De stad investeert zelf in openbare toiletvoorzieningen via een gemeentelijke verordening. Het aantal neemt dit jaar toe van 400 naar 600 stuks. In Melbourne is in de plaatselijke regelgeving opgenomen dat er maximaal 500 meter mag zitten tussen openbaar toegankelijke toiletten. In Toronto is bij wet geregeld dat winkels die groter zijn dan 300 vierkante meter een apart openbaar toegankelijk toilet voor mannen en vrouwen moeten hebben. In de VS is het via de Restroom Access Act geregeld dat winkels met een toilet voor hun medewerkers verplicht zijn dit toilet ook beschikbaar te stellen aan klanten die een medische aandoening hebben waardoor onmiddellijke toegang tot een toilet nodig is.
In Groot-Brittannië stellen gemeenten geld beschikbaar aan ondernemers die een toilet beschikbaar stellen. Dat wordt zichtbaar gemaakt met stickers ‘Community Toilet Scheme’. Dit zijn vormen van publiek-private samenwerkingenwaarbij het aantal toiletten zonder veel kosten kan toenemen, maar het is wel aan de gemeente om het ook te controleren. Antwerpen heeft het aantal direct vergroot door alle toiletten in zijn eigen gebouwen open te stellen voor publiek.
Op een rijtje
Het verweer ‘het kost geld en het zorgt voor overlast’ gaat niet altijd op. Al vormen kosten wel degelijk een obstakel. Maar waar een wil is, is een weg. Door slimme samenwerkingen met horeca- en retailondernemers en door te kijken naar de toegankelijkheid van toiletten in publieke gebouwen, is een snelle verbeterslag te maken. Zo hoeft een openbaar toilet niet alleen een openbaar toilet te zijn, maar kun je de doelgroep al ontzettend helpen als alle semiopenbare toiletten goed worden ontsloten. Want toiletten, die zijn er genoeg. Volgens Bernique Tool, directeur van de Maag Lever Darm Stichting, is het vooral een cultuurverandering die we in Nederland moeten doormaken: ‘Als je alleen al naar buikpatiënten kijkt zijn er twee miljoen mensen die er last van hebben dat ze nergens naar de wc kunnen. Wij Nederlanders doen er wat wattig over, dat heeft te maken met schaamte. Het zou zo mooi zijn als ontlasting en stoelgang iets wordt waar we ontspannen of nuchter met elkaar over kunnen spreken. We vinden het nu vooral gênant, want het is vies, het stinkt. Tegelijk is de impact op het dagelijks leven van buikpatiënten enorm. Sommigen durven zelfs niet meer naar een voor hen onbekende stad. Terwijl het in India heel normaal is om onderweg even te vragen bij iemand naar het toilet te mogen. Het zal hier echt niet zo snel worden als op sommige plekken in China, waar je met z’n allen op een rijtje naar de wc gaat en ondertussen een praatje maakt. Maar we moeten wel van het taboe af. Het wordt tijd dat we in Nederland goede sanitaire voorzieningen normaal gaan vinden en we dit gewoon gaan regelen. Goede sanitatie is een essentiële levensbehoefte voor grote groepen buikpatiënten.’
Oproep: op zoek naar voorbeeldgemeenten
De Maag Lever Darm Stichting en patiëntenorganisaties zijn op zoek naar gemeenten die, net als Rotterdam en Utrecht, het voortouw nemen in Nederland. Die slimme samenwerkingsverbanden aangaan met retailers en horeca en zich verantwoordelijk voelen voor goede openbare voorzieningen. Kent u of bent u zo een gemeente? Stuur dan een mail naar wcaanmelden@mlds.nl
(1).jpg)
