De wettelijke luchtkwaliteitsnormen worden in de toekomst bij lange niet gehaald, aldus Milieudefensie.

Het luchtkwaliteitsplan komt als reactie op de uitspraak van de rechter na een kort geding, aangespannen door Milieudefensie. In september dit jaar oordeelde de rechter dat het Rijk op de kortst mogelijke termijn met een nieuw plan moet komen dat ervoor zorgt dat de overschrijdingen van de wettelijke luchtkwaliteitsnormen zo snel als kan worden beëindigd. Dit nieuwe plan voldoet volgens Milieudefensie niet aan het rechterlijke oordeel, want de schendingen van de wettelijke normen worden niet beëindigd, althans zeker niet 'op de kortst mogelijke termijn', aldus Anne Knol, campagneleider duurzame mobiliteit bij Milieudefensie.

‘Na alle jaren dat we al wachten op maatregelen voor gezonde lucht waren onze verwachtingen al niet hoog meer, maar het huidige plan is wel heel teleurstellend. Zelfs na het oordeel van de rechter voelt het Rijk kennelijk geen urgentie om de luchtkwaliteit te verbeteren.’ Milieudefensie geeft aan met haar advocaat in gesprek te gaan om eventuele juridische vervolgstappen te overwegen naar aanleiding van dit plan.

Volgens de rechter moet de staat maatregelen nemen die 'voorspelbaar', 'aantoonbaar' en 'op de kortst mogelijke termijn' ervoor zorgen dat overal aan de Europese luchtkwaliteitswet wordt voldaan. De maatregelen die nu aangekondigd worden voldoen aan geen van deze drie criteria, zegt Knol. De overheid geeft volgens Milieudefensie niet aan wanneer ze aan de normen van de wet gaat voldoen en hoe ze dit concreet wil bereiken. Verder kondigt de Staatssecretaris in haar brief aan dat het 'echte' plan – een aanpassing van het huidige Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit – pas na de zomer van 2018 in werking zal treden.

Hoger beroep

De rechter gebood het rijk ook nieuwe ontwikkelingen die zouden kunnen leiden tot nieuwe verwachte overschrijdingen per direct te staken. Hiertegen is de overheid in hoger beroep gegaan. Maar volgens Milieudefensie betekent deze vertraging in dit juridische proces niet dat het rijk op dit moment geen actie hoeft te ondernemen op luchtkwaliteit. Echter wordt dit deel van het vonnis in het geheel niet genoemd in de brief van de Staatssecretaris.

Naast de brief van de staatssecretaris werd gisteravond ook de jaarlijkse rapportage over de Nederlandse luchtkwaliteit gepubliceerd door Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Hieruit blijkt dat de luchtvervuiling door stikstofdioxide in 2016 iets is toegenomen. In totaal verwacht het RIVM dat de norm hiervoor op ongeveer 1000 plekken in het land is overschreden in 2016, vooral langs drukke wegen. Voor fijnstof nam de vervuiling iets af ten opzichte van vorig jaar, maar het is volgens het RIVM nog maar de vraag of die daling in de toekomst door zal zetten. Zelfs in 2020 zullen de normen nog steeds overschreden worden, is de verwachting.

Duizenden doden

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) veroorzaakt fijnstof zelfs bij lage concentraties al schade aan de gezondheid. De luchtkwaliteitsnormen van de WHO zijn dan ook veel strenger dan de Europese luchtkwaliteitsnormen. ‘Geen enkele norm is helaas veilig genoeg. Maar dat betekent dat het halen van de Europese normen wel het minste is. En de Nederlandse overheid overtreedt die normen nu al jarenlang en geeft nu aan dat het in 2020 nog niet op orde zal zijn’, vertelt Anne Knol. ‘De overheid gaat gewoon voorbij aan de impact die luchtvervuiling op onze gezondheid heeft. Terwijl ze met effectief beleid zoveel zouden kunnen doen om de gezondheid en de leefomgeving van mensen te verbeteren’. Het Rijk en gemeenten moeten volgens Milieudefensie bijvoorbeeld meer investeren in duurzaam vervoer zoals het OV, de fiets en elektrische deelauto’s en het autoluw maken van steden. Het verlagen van de maximumsnelheid kan direct worden ingevoerd en draagt veel bij aan gezonde lucht. ‘Daar hoeven we niet tot 2018 op te wachten’. Daarnaast moeten onder andere de scheepvaart, de industrie, de intensieve veehouderij en houtrook aangepakt worden vindt Milieudefensie.

Bodemprocedure

Op 14 november dient de bodemprocedure van de rechtszaak om gezonde lucht. In de bodemprocedure gaat Milieudefensie een stapje verder dan in het kort geding. Hierin eist de organisatie dat de Nederlandse staat stopt met het 'schenden van mensenrechten', in het bijzonder het recht op gezondheid. Dat betekent dat de luchtvervuiling nog veel verder teruggedrongen moet worden dan de Europese regels voorschrijven.