In de jaren 50, toen vrijgezelle vrouwen nog een godszonde waren, bracht een verfrissend nieuw lifestylemagazine van de jonge uitgever-hoofdredacteur Hugh Hefner de levensstijl van de rijke stedelijke bachelor in beeld. Playboy bevatte toen nog geen beeldmateriaal van de rondborstige nakende vrouw, maar wel van de ultieme bachelor pad. Strak en stijlvol. De open keuken is een uitvinding van dit blad. In een open keuken kun je namelijk in de gaten houden dat je verovering niet ineens de benen neemt, terwijl jij een martini inschenkt. Dat zijn nog eens nuttige tips. Het interieur dat daar in de markt werd gezet, zag u later terugkomen in talloze James Bond-films en andere series en films met stoere bachelors.

Dit is althans de wetenschappelijk onderbouwde link van Beatriz Colomina. Deze architectuurhistorica deed uitvoerig onderzoek naar de invloed van Playboy op de architectuur in de daaropvolgende decennia.

The home does not exist

‘De tijden zijn echter veranderd’, stelt architect, curator en journalist Joseph Grima. Deze Britse architect was met zijn collectief Space Caviar de curator voor het culturele programma van de Kortrijk Biennale Interieur in 2014. Tijdens deze biënnale onderzocht hij hoe het concept van ‘thuis’ in de afgelopen eeuw is veranderd. Zijn conclusie lag verscholen in de titel van de expositie: The home does not exist. ‘Dit is nogal een ongenuanceerde stelling’, stelt Grima. ‘Het concept van “thuis” dat wij kennen moet volgens mij op de schop.

De nieuwe generatie heeft een nomadische levensstijl en het idee dat bezittingen niet meer worden gekocht maar dat we ze huren, raakt steeds meer verweven. Ook de groeiende afstand tussen onze fysieke en digitale levens levert interessante sociale uitkomsten op. De afstand wordt groter, maar we vinden ook manieren om ze te versterken. De architectuursector zit in een crisis. Wellicht moeten we dit niet zien als een vorm van recessie, maar als de ontwikkeling van een nieuwe vorm van bewoning, één die totaal anders is dan het “thuis” dat we altijd kenden.’

(tekst gaat verder onder afbeelding)

Nomadische generatie

Het is waar: de nieuwe generatie zoekt minder naar vastigheid. Toen ik vorige week op bezoek ging bij mijn opa stelde hij vol trots: ‘Jeroen, mooi dat je eindelijk een vaste baan hebt. Nu kun je pensioen opbouwen, een huis kopen en gaan denken aan kinderen.’ Niet mijn eerste gedachte. ‘Ja, dit is heel herkenbaar’, zegt Grima. ‘Voor dit onderzoek raakte ik geïnspireerd door mijn eigen ervaringen. Voor mijn werk ben ik constant op pad en wissel ik regelmatig van woonplaats. Aan de ene kant omdat we overal ter wereld ons werk kunnen uitvoeren. De werkplaats is veel mobieler geworden dan vroeger.

Aan de andere kant wil een nieuwe generatie de wereld ontdekken en we zijn voor het eerst altijd en overal met elkaar verbonden. Met andere woorden: voor veel mensen is de wereld een thuis geworden, dat recht is niet voorbehouden aan het eigen huis. Ten derde verhoudt de levensstijl van veel singles zich niet meer tot de constructie die door de exploderende huizenprijzen door onbeperkte financiering gemeengoed was geworden: een heel leven afbetalen. De nieuwe generatie zoekt minder de zekerheid van het kopen van een huis, als ze al financiering rond kan krijgen. Want tot slot staat ook de inkomenspositie van een nieuwe generatie stedelijke singles onder druk. Waar een hoge opleiding vroeger nog bijna automatisch een garantie was voor een goede baan, zie je dat pas-afgestudeerden zich tegenwoordig vaker moeten behelpen met tijdelijke baantjes of een leven als zzp’er. Een baan voor het leven bij de overheid zit er al helemaal niet meer in. De single man en single vrouw verdienen amper genoeg voor een betaalbare eenpersoonswoning. Dit leidt bijvoorbeeld tot een race naar de kleinste appartementen die denkbaar zijn.’

(tekst gaat verder onder afbeelding)

Het playboy appartement

Het playboy townhouse

Van tempel naar businessmodel

Die kleine appartementjes worden steeds populairder, maar bieden geen oplossing voor deze situatie. Grima: ‘Je ziet dat mensen die wél een huis hebben durven of konden kopen, het nu in gaan zetten als businessmodel. Het aantal scheidingen neemt flink toe en dus blijven er veel mensen zitten met een te duur huis. In ons onderzoek zagen wij dat het nu veel meer een businessmodel wordt, wat het immense succes van Airbnb verklaart. Het is veel normaler om vreemden in je huis te laten om op die manier bijvoorbeeld je eigen hypotheek te betalen. Dat is een grote verandering. Vroeger was een huis bijna vergelijkbaar met een tempel. Je maakte het helemaal van jezelf en liet niet zomaar mensen binnen. Je vrienden en familie, maar daar hield het op. Je liet zeker geen vreemden zomaar in je slaapkamer slapen.’

‘Ik denk ook dat het huis steeds minder een afspiegeling wordt van onszelf’, vervolgt Grima. ‘In het Playboy’s apartment stond natuurlijk alles in het teken van die identiteitscreatie, dat zie ik veel minder. Als architect is het erg interessant om te kijken naar de inrichting van het huis. Het huis waar je nu woont is iets tijdelijks. Mijn ouders kochten vroeger dure meubels van hoge kwaliteit die bedoeld waren voor de rest van hun leven. Dat die behoeften de afgelopen jaren onder de gehele samenleving zijn veranderd, komt het beste tot uiting in het succes van Ikea. De Zweedse meubelgigant voorziet in de behoefte aan weggooimeubels. In de jaren ’60 zou Ikea nooit het succes hebben geboekt dat ze nu heeft. Die high-end, en daarmee het Playboy’s apartment, is verleden tijd. Die mindset is totaal anders dan die van mijn ouders. Die wonen hun hele leven in hetzelfde huis en sluiten verandering voor een groot deel uit.’

(tekst gaat verder onder afbeelding)

Playboy's bedroom 

Het netwerkhuis van de toekomst

‘Er is op dit moment een fundamentele mismatch tussen de alleenstaanden en het beschikbare aanbod, maar de opties zijn bijna oneindig. Ik denk dat het vooral een oproep is aan de ontwerpers om met inspirerende nieuwe vormen te komen. De architectuur zit in mijn ogen te vast in standaardstructuren om een relevant product af te leveren. De designwereld biedt veel meer potentie voor de behoeften die onze samenleving heeft.’ ‘Voor de jongere generatie is het huis de laatste decennia steeds minder een ontmoetingsplek geworden’, gaat Grima verder. ‘Die standaard is veranderd. Dit is ook terug te zien in de levensstijl van de stedelijke bachelor. De playboy van nu is een sociale man met baard die zich het fijnst voelt in de barbershop, microbrouwerijen en de man cave. Tussendoor maakt hij selfies en deelt hij zijn leven via social media. De stad is zijn huis en het internet vult zijn fysieke leven aan. Hij leent via Peerby, huurt via Airbnb en zijn eten bij de buurvrouw bestelt hij via Cookisto. Fysieke leefruimte is minder belangrijk, tenzij we er een businessmodel van maken.’